Θεωρία σχεδιασμού διαγνωστικού τεστ σύμφωνα με τις αρχές του ΕΠΣ-ξγ

1. Η βασική φιλοσοφία ενός διαγνωστικού τεστ

Ένα διαγνωστικό τεστ αποτελείται από δοκιμασίες που επιδιώκουν τον εντοπισμό συγκεκριμένων παραμέτρων των γνώσεων ή/και ικανοτήτων των εξεταζόμενων, οι οποίες πρέπει να ληφθούν υπόψη στον προγραμματισμό και την υλοποίηση της μαθησιακής διαδικασίας που θα ακολουθήσει. Αυτές οι γνώσεις  αφορούν συνήθως συγκεκριμένα δομικά στοιχεία της γλώσσας  (γραμματικά, συντακτικά ή λεξιλογικά), ενώ οι ικανότητες παραπέμπουν σε ακριβώς προσδιορισμένες επικοινωνιακές εφαρμογές μίας ή περισσοτέρων μακρο-ικανοτήτων  [γραφή, ανάγνωση, ομιλία, ακρόαση (writing,  reading, speaking, listening)]. Επιπρόσθετα, Μέσω ενός διαγνωστικού τεστ μπορεί να επιδιώκεται η ανάδειξη άλλων ποιοτικών χαρακτηριστικών των μαθητών που επιδρούν στη μαθησιακή διαδικασία, όπως τα ενδιαφέροντα και οι εμπειρίες τους ή επιμέρους εγκάρσιες ικανότητες όπως τη συγκράτηση πληροφοριών στη μνήμη. Το περιεχόμενο των διαγνωστικών τεστ, όταν η επιδίωξη είναι ο εντοπισμός χαρακτηριστικών των μαθητών που συνδέονται με το επίπεδο γλωσσομάθειας, οριοθετείται βάσει των σχετικών προδιαγραφών που περιλαμβάνονται στο ΕΠΣ-ξγ (δείκτες γλωσσομάθειας, γλωσσικό περιεχόμενο). (Bachman, 1990; Αντωνοπούλου, Βεντούρης, & Τσοπάνογλου, 2015).

Ένα διαγνωστικό τεστ μπορεί να διενεργηθεί σε οποιαδήποτε σημείο του σχολικού έτους, συχνά όμως λειτουργεί ως μια πρώτη βασική πηγή πληροφόρησης για τα χαρακτηριστικά των μαθητών, έτσι ώστε ο ειδικός σχεδιασμός που κάνει ο εκπαιδευτικός (syllabus) να είναι προσαρμοσμένος σε αυτά. Σε αυτή την περίπτωση το τεστ συνηθίζεται να υλοποιείται κατά την έναρξη του σχολικού έτους. Στη συνέχεια θα παρατεθεί μία πρόταση σχεδιασμού διαβαθμισμένου διαγνωστικού τεστ για την ξένη γλώσσα, σύμφωνα με τα όσα προβλέπει το ΕΠΣ-ξγ. Το παρόν κείμενο αποτελεί πρόταση και δεν επέχει θέση δεσμευτικής οδηγίας. Λαμβάνει υπόψη τις προδιαγραφές για τα ενοποιημένα διαβαθμισμένα τεστ πιστοποίησης γλωσσομάθειας του Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας, το οποίο συνδέεται άμεσα και άρρηκτα με την εφαρμογή του ΕΠΣ-ξγ στη δημόσια ξενόγλωσση εκπαίδευση.

Λόγω του περιορισμένου διαθέσιμου χρόνου εξέτασης, αλλά και επειδή τελικός σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι η δημιουργία των καλύτερων δυνατών προϋποθέσεων και συνθηκών για τη μαθησιακή διαδικασία που θα ακολουθήσει, προτείνεται η δημιουργία ενός τεστ το οποίο θα λαμβάνει υπόψη:

α. το γλωσσικό επίπεδο του κάθε μαθητή και

β. τις κοινωνικο-λειτουργικές συνθήκες,, μέσα στις οποίες καλείται να λειτουργήσει η σχολική μονάδα και το μάθημα της ξένης γλώσσας.

2. Τα μέρη του τεστ σύμφωνα με το ΕΠΣ-ξγ

Το ΕΠΣ-ξγ προβλέπει επικοινωνιακές δεξιότητες που ικανοποιούν περιστάσεις κατανόησης και παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου. Επίσης εισάγει και προωθεί τη γλωσσική διαμεσολάβηση ως μία βασική επικοινωνιακή δεξιότητα ενώ, τέλος, προωθεί και τον πολυγραμματισμό, προτρέποντας στην εφαρμογή διδακτικών τεχνικών προς την κατεύθυνση αυτή.

Κατά συνέπεια, ένα διαγνωστικό τεστ θα πρέπει να λάβει κατά το δυνατόν υπόψη του αυτές τις προβλέψεις, ώστε να καλυφθούν οι κυριότερες προϋποθέσεις για την ένταξη των μαθητών σε συγκεκριμένα επίπεδα γλωσσομάθειας σύμφωνα με τις διαφαινόμενες γνώσεις τους στην ξένη γλώσσα.

Όπως περιγράφονται και στο Π.Δ. της εισαγωγής του ΕΠΣ-ξγ στη δημόσια εκπαίδευση, οι επικοινωνιακές ικανότητες που επιδιώκεται να αποκτήσουν οι μαθητές της ξένης γλώσσας, εντάσσονται στις εξής κατηγορίες:

1) Κατανόηση γραπτού λόγου

2) Παραγωγή γραπτού λόγου

3) Κατανόηση προφορικού λόγου

4) Παραγωγή γραπτής γλωσσικής διαμεσολάβησης (από το επίπεδο Β και άνω)

Κατά συνέπεια, ένα διαβαθμισμένο διαγνωστικό τεστ θα πρέπει να ακολουθεί αυτή τη δομή, ανάλογα με το επίπεδο γλωσσομάθειας, στο οποίο απευθύνεται. Η παρούσα πρόταση περιγράφει, ακολουθώντας και τις αντίστοιχες προδιαγραφές του ΚΠγ, τα τμήματα ενός διαβαθμισμένου διαγνωστικού τεστ ως εξής:

Μέρος Α: Κατανόηση γραπτού λόγου

Μέρος Β: Κατανόηση προφορικού λόγου

Μέρος Γ: Παραγωγή γραπτού λόγου και γραπτής διαμεσολάβησης (από το επίπεδο Β και άνω)

Για κάθε ένα από τα μέρη προτείνεται να αναπτυχθούν ερωτήματα (items) που να εξετάζουν, κατά 50% το χαμηλότερο επίπεδο γλωσσομάθειας και κατά 50% το υψηλότερο. Η διάκριση αυτή θα πρέπει να προκύπτει από την εφαρμογή των δεικτών επικοινωνιακής επάρκειας κάθε επιπέδου όσο και της γλωσσικής εστίασης, όπως περιγράφονται στο Παράρτημα Α του Οδηγού του Εκπαιδευτικού. Ως προς τη διάταξη των items προτείνονται τα εξής:

Μέρος Α:

Οι εξεταζόμενοι καλούνται να διαβάσουν αδίδακτα γραπτά πολυτροπικά κείμενα (αυθεντικού λόγου) έκτασης ανάλογης με το επιθυμητό επίπεδο και να απαντήσουν σε 24 ερωτήματα (items) για 40 μονάδες συνολικά:

• 4 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (multiple choice) για το χαμηλότερο επίπεδο που αποσκοπούν στον έλεγχο της κατανόησης των κειμένων (4x2=8) (ΚΓ-1)
  
• 4 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (multiple choice) για το υψηλότερο επίπεδο που αποσκοπούν στον έλεγχο της κατανόησης των κειμένων (4x2=8) (ΚΓ – 1)
  
• 4 ερωτήσεις επιλογής (multiple match & εύρεση σειράς) για το χαμηλότερο επίπεδο που αποσκοπούν στον έλεγχο της γλωσσικής επίγνωσης (4x1=4) (ΚΓ-2)
  
• 4 ερωτήσεις επιλογής (multiple match & εύρεση σειράς) για το υψηλότερο επίπεδο που αποσκοπούν στον έλεγχο της γλωσσικής επίγνωσης (4x1=4) (ΚΓ-2)
  
• 4 ερωτήσεις συμπλήρωσης (fill in) για το χαμηλότερο επίπεδο με στόχο τον έλεγχο κατανόησης σύντομων δηλώσεων και της γλωσσικής επίγνωσης των εξεταζόμενων (4x2=8) (ΚΓ-3)
  
• 4 ερωτήσεις συμπλήρωσης (fill in) για το υψηλότερο επίπεδο με στόχο τον έλεγχο κατανόησης σύντομων δηλώσεων και της γλωσσικής επίγνωσης των εξεταζόμενων (4x2=8) (ΚΓ-3)
  

Μέρος Β:

Οι εξεταζόμενοι καλούνται να ακούσουν αδίδακτα κείμενα, συνολικής διάρκειας 6 λεπτών, από μηχάνημα (Υ/Η, CD player, κασετόφωνο) ή από τον καθηγητή ο οποίος διαβάζει με φυσικότητα.

Οι εξεταζόμενοι ακούν το καθένα ηχητικό ερέθισμα (π.χ. αγγελία, διάλογος, οδηγίες, κλπ.) 2 φορές

Τα ηχητικά μηνύματα συνοδεύονται από ερωτήσεις (items) που ελέγχουν την κατανόηση προφορικού λόγου για 40 μονάδες:

• 10 items επιλογής (5 χαμηλότερου επιπέδου > 5x2=10 και 5 υψηλότερου επιπέδου > 5x2=10) (ΚΠ-1)
  
• 6 items συμπλήρωσης (2 χαμηλότερου επιπέδου > 2x 5=10 και 4 υψηλότερου επιπέδου > 4x2,5=10 ) (ΚΠ-2)
  

 

Μέρος Γ:

Οι εξεταζόμενοι καλούνται για 20 μονάδες

• να συμπληρώσουν 5 ημιτελή σύντομα κείμενα (5x2=10 μονάδες) (ΠΓ-1)
  
• να γράψουν ένα σύντομο κείμενο αυθεντικού λόγου – email ή κείμενο πληροφοριακού εντύπου συνολικής έκτασης έως 80 λέξεων (10 μονάδες) (ΠΓ-2).
  

 

Σχηματική παράσταση των επιμέρους εξεταστικών αντικειμένων και προτεινόμενων βαθμολογήσεών τους:

 

3. Πρόταση αξιοποίησης ενός διαγνωστικού τεστ

Προτείνεται, το σύνολο των ερωτημάτων κάθε ενιαίου διαβαθμισμένου τεστ να εξασφαλίζει συγκεκριμένο αριθμό μονάδων. Για τον ευκολότερο υπολογισμό προτείνεται η χρήση των 100 μονάδων ως μέγιστη βαθμολογία του κριτηρίου. Από τις μονάδες αυτές, οι μισές μπορούν να προέρχονται από ερωτήματα του χαμηλότερου επιπέδου δυσκολίας (Α1 ή Β1) και οι υπόλοιπες από ερωτήματα του υψηλότερου επιπέδου δυσκολίας (Α2 ή Β2).

Στη σημείο αυτό να τονιστεί, ότι η διάκριση σε (-) και (+) δεν θα μπορεί να ληφθεί υπόψη στην προτεινόμενη διάταξη, αφού αν και αναφέρονται από το Κ.Ε.Π.Α. δεν περιγράφονται με διακριτούς επικοινωνιακούς και γλωσσικούς δείκτες (Council of Europe, 2001, 2018). Από την άλλη, η επέκταση των ερωτημάτων σε ακόμα δυο κάθε φορά υποεπίπεδα θα καθιστούσε το διαγνωστικό τεστ δύσκολο και δυσεφάρμοστο στα στενά περιθώρια της σχολικής πραγματικότητας και τη δημιουργία του αποτρεπτική για τον εκπαιδευτικό, ο οποίος θα έπρεπε για το σκοπό αυτό να δημιουργήσει τεστ με σαφή διάκριση επιπέδου δυσκολίας.

Τέλος, λόγω της διάσπασης των επιπέδων σε Α και Β που ακολουθείται και στο Κ.Ε.Π.Α. και κατά συνέπεια στο ΕΠΣ-ξγ, η διαδοχική εξέταση μαθητών σε δυο διαβαθμισμένα διαγνωστικά τεστ θα μπορούσε να βοηθήσει στην ακριβή τοποθέτησή τους στο καταλληλότερο για αυτούς επίπεδο.

Για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων προτείνεται να λαμβάνονται υπόψη τα εξής όρια βαθμολογίας: σε πρώτη φάση ελέγχεται, για όλους τους εξεταζόμενους, εάν σε κάποια από τις ενότητες 1, 2 και 3 η βαθμολογία τους ήταν μικρότερη από την εξής:

• 1^η  ενότητα 19 μονάδες,
  
• 2^η  ενότητα 19 μονάδες,
  
• 3^η ενότητα 9 μονάδες.
  

Στην περίπτωση αυτή θεωρούνται ότι εντάσσονται άμεσα στο χαμηλότερο επίπεδο γλωσσομάθειας του διαγνωστικού τεστ. Το ίδιο ισχύει για όσους/όσες, που ενώ ικανοποίησαν την παραπάνω προϋπόθεση, στις 3 αυτές ενότητες συγκέντρωσαν συνολική βαθμολογία μικρότερη από 60 μονάδες.

Εξεταζόμενοι που εξασφαλίζουν βαθμολογία από 61 έως 100 μονάδες εντάσσονται στο επίπεδο Α2 ή Β2 αντίστοιχα, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν εξασφαλίσει ίση ή μεγαλύτερη βαθμολογία από την εξής:

• 1^η ενότητα 20 μονάδες,
  
• 2^η ενότητα 20 μονάδες,
  
• 3^η ενότητα 10 μονάδες.
  

4. Βιβλιογραφικές παραπομπές

Bachman, L. F. (1990). Fundamental Considerations in Language Testing. https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004

Council of Europe. (2001). Τhe Common European Framework of Reference for Languages : Learning, Teaching, Assessment. Council of Europe. https://doi.org/10.1017/S0267190514000221

Council of Europe. (2018). COMMON EUROPEAN FRAMEWORK OF REFERENCE FOR LANGUAGES: LEARNING, TEACHING, ASSESSMENT COMPANION VOLUME WITH NEW DESCRIPTORS. Strasbourg: Council of Europe. Retrieved from https://rm.coe.int/cefr-companion-volume-with-new-descriptors-2018/1680787989

Αντωνοπούλου, Ν., Βεντούρης, Α., & Τσοπάνογλου, Α. (2015). Χρηστικό Λεξικό Όρων Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Retrieved from http://ikee.lib.auth.gr/record/259997?ln=el

 

Δικτυογραφία

http://www.minedu.gov.gr/publications/docs2016/280316_2016%CE%91_Specifications_Brief_.doc